اطلاعات فنی
1- مقایسه عمومی کاربرد تسمه و زنجیر
2- معنای EP در تسمه‌های نقاله لاستیکی
3- نکاتی پیرامون مکانیزم زنجیر
4- نحوه نگهداری از تسمه نقاله در انبار پیش از سرویس دهی
5- افزایش طول عمر تسمه
6- رفع مشکل حرکت عرضی یا کشیده شدن تسمه به طرفین
7- چرا پین‌ها و بوش‌های زنجیر می شکنند؟
8- برای افزایش طول عمر مکانیزم زنجیری چه باید کرد؟
9- چرا زنجیر روی دنده زنجیر سوار نمی شود؟
10- روغن مناسب برای زنجیر
11- روش های روغنکاری زنجیر
1- مقایسه عمومی کاربرد تسمه و زنجیر
الف) سیستم‌های زنجیری بکسوات ندارند، بنابراین میتوانندسرعت ثابتی بین محور محرک و متحرک انتقال دهند و در مقایسه با سیستم‌های تسمه‌ای بازده بیشتری دارند ولی در مواردی که نیاز به بکسوات در مکانیزم وجود دارد از سیستم تسمه‌ای استفاده میشود.
ب) زنجیر در دماهای بالاتر و همچنین در محیط‌های اسیدی و بازی قابلیت‌های بهتری نسبت به تسمه دارد.
ج) نصب زنجیر آسانتر از تسمه است و فضای کمتری را با توجه به ظرفیت میگیرد.
د) زنجیرها نیاز به روغنکاری و گریسکاری دارند ولی تسمه‌ها نیاز ندارند.
ه) سیستم‌های زنجیری به نسبت سیستم‌های تسمه‌ای پر سر و صداتر می باشند.
و) در سیستم‌های زنجیری دنده‌ها می بایست در یک راستا کار کنند، ولی در سیستم‌های تسمه‌ای پولی ها میتوانند در یک راستا نباشند و تسمه‌ها حتی پیچ و تاب بخورند.
ز) در سرعت‌های بسیار زیاد استفاده از تسمه تخت بهتر از زنجیر است.
متداول‌ترین نوع عضو کششی ، منجید پلی‌استر – پلی‌آمید می‌باشد که با علامت اختصاری EP نشان داده و ارائه می‌شوند. از پلی‌استر در تار و از پلی‌آمید در پود منجید استفاده می‌گردد. مقاومت در برابر ضربه ، چسبندگی ، خاصیت ناودانی ، مقاومت در برابر شکست ، مقاومت در برابر رطوبت و خوردگی میکروبی برخی از مزایای این نوع عضو کششی محسوب می‌شوند.
عموماً مقاومت نیروی کششی تسمه را که بر حسب Kgf/cm می‌باشد ، با عددی پس از EP مانند EP400 – EP315 و … مشخص می کنند.
۱- یک مکانیزم زنجیری دارای اجزایی همچون چرخ زنجیر محرک و متحرک می‌باشد ، که بر روی محورهای دوار قرار دارند.
۲- در یک مکانیزم باید میزان شل بودن زنجیر توسط رگلاژ چرخ زنجیرها یا با استفاده از زنجیر سفت کن که در قسمت شل زنجیر قرار میگیرد ، تنظیم شود.
۳- چرخ زنجیرهایی که با یک‌طرف زنجیر درگیر هستند ، در یک جهت میچرخند و اگر چرخدنده زنجیرها در دو طرف باشند در خلاف هم میچرخند.
۴- هرچه قطر دنده نصب شده بر روی محور موتور بزرگتر شود ، سرعت چرخ زنجیر مقابل بیشتر و هرچه کوچکتر شود ، سرعت کمتر خواهد شد.
4- نحوه نگهداری از تسمه نقاله در انبار پیش از سرویس دهی
۱- درجه حرارت بهینه برای نگهداری تسمه نقاله‌های عادی بین ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است.
۲ -درجه حرارت کمتر از ۴ درجه و بیش از ۳۰ درجه برای طولانی مدت مناسب نمی‌باشد.
۳ -نور مستقیم خورشید ، رطوبت بیش‌از حد ، تماس با روغن‌ها و حلال‌ها طول عمر تسمه را کاهش می‌دهد.
۴ -بهتر است جهت جلوگیری از انحنای تسمه (اصطلاحاً شمشیری شدن)، رول‌های تسمه بصورت ایستاده نگهداری و انبار شوند.
5- افزایش طول عمر تسمه
نکته اول: هم ردیفی تسمه، تروملها و رولیکها
دستگاه نقاله باید به گونه‌ای طراحی شود که تسمه همواره بصورت متقارنی نسبت به محور تقارن سیستم مکانیکی و رولیکها وتروملها حرکت کند. برای نیل به این مقصود، باید شرایط زیر را برقرار نمود:
۱- تمام رولیکها باید از جهت ابعاد ، ارتفاع و موقعیت نصب ،شیب غلتک‌های جانبی و سایر موارد با یکدیگر سازگاری کامل داشته باشند.
۲- تمام تروملها باید از هر‌جهت با یکدیگر سازگار باشند. شفت‌های آنها باید با یکدیگر کاملاً موازی بوده و برامتداد طولی تسمه عمود باشند.
۳- بارگذاری باید نسبت به محور تقارن تسمه ، متقارن باشد.
۴- اتصال دوسر تسمه باید به‌صورت مناسبی صورت گیرد.
۵- مسیر حرکت تسمه باید کاملاً صاف و بدور از هرگونه پستی و بلندی باشد.
اگر پس از اعمال شرایط فوق باز هم تسمه به یک‌طرف کشیده شد و از مسیر اصلی خود منحرف گردید ، می‌توان با تغییراتی تسمه را به مسیر اصلی خود بازگرداند.
نکته دوم: جهت نحوه بارگذاری روی تسمه برای افزایش طول عمر تسمه
الف) نرخ (شدت) بارگذاری روی تسمه باید ثابت باشد.
ب) بارگذاری روی تسمه باید بصورت متمرکز صورت گیرد (بار نسبت به امتداد میانی تسمه متقارن باشد.
ج) ضربه‌های ناشی از ریختن ماده روی تسمه ، تا حدامکان کاهش یابد.
د) سرعت ریزش مواد روی تسمه تا حد امکان به سرعت تسمه نزدیک باشد.
ه) بارگذاری در جهت حرکت تسمه صورت گیرد (شیب چات در جهت حرکت تسمه باشد.)
و) زاویه شیب تسمه در محل بارگذاری ، تا حدامکان کم باشد.
نکته سوم: نحوه اتصال تسمه
اتصال تسمه باید به گونه‌ای صورت پذیرد که محیط هر دو لبه جانبی آن یکسان باشد و اصطلاحاً دوسر تسمه گونیا و کاملاً در یک راستا به هم متصل شوند. این مهم هنگام استفاده از بست‌های فلزی و همچنین آپارات تسمه می‌بایست لحاظ شود ، درغیراینصورت با حرکت جانبی تسمه به طرفین و آسیب لبه‌های تسمه ، عمر تسمه بسیار کاهش می‌یابد. در روش آپارات Finger یا Overlapped finger احتمال کجی در محل اتصال از روش‌های دیگر کمتر می‌باشد.
نکته چهارم: تمیز کردن سطح تسمه برای اطمینان از افزایش کارایی
ذرات پاک نشده از روی تسمه ، ممکن است در مسیر برگشت ، به سطوح غلتک‌ها چسبیده و موجب انحراف جانبی تسمه شوند. علاوه‌برآن ، مواد پاک نشده از روی تسمه، به تدریج روی زمین ریخته و بر روی هم انباشته می‌گردند و برای جمع‌آوری آنها نیاز به زحمت و کار زیادی می‌باشد. برای پاک کردن سطح بالائی تسمه از مواد خشک یا مرطوب ، از یک صفحه جاروبگر (Scraper plate) استفاده میکنند.
6- رفع مشکل حرکت عرضی یا کشیده شدن تسمه به طرفین
برخی از راه حل ها برای رفع مشکل حرکت عرضی یا کشیده شدن تسمه به طرفین به شرح زیر است:
۱ -برخی از رولیکها یا کل آنها را ، حداکثر تا ۲درجه نسبت به راستای عمودی و در جهت حرکت تسمه منحرف کرد. این کار را نمی‌توان در مورد تسمه نقاله‌های دوجهته انجام داد ، زیرا در صورت تغییر جهت حرکت ، تسمه از مسیر اصلی خود منحرف میشود.
۲ -وضعیت برخی از رولیکها را تغییر داد ، بگونه‌ای که غلتک افقی رولیک با امتداد اولیه خود، زاویه بسیار کوچکی بسازد. پایه‌های رولیکها معمولاً دارای شیارهایی هستند که امکان این کار را فراهم میکنند.
۳ -در صورت لزوم از رولیکهای متمرکز کننده تسمهCentering Idler در هردو مسیر رفت و برگشت تسمه استفاده شود.
۴- چسباندن راهنما زیر تسمه نقاله(این روش بیشتر در تسمه نقاله های pvc کاربرد دارد).
7- چرا پین‌ها و بوش‌های زنجیر می شکنند؟
۱- انتخاب زنجیر با توجه به نیروی کششی قابل تحمل ، صحیح نیست.
۲- سرعت زنجیر با توجه به قطر چرخدنده و گام زنجیر زیاد است.
۳- چرخ زنجیرهای سیستم انتقال نیرو در یک راستا نیستند.
۴- گودی‌های چرخ‌زنجیر از جرم پر شده‌اند.
۵- استارتهای ناگهانی سیستم محرک ، باعث ضربه ناگهانی به زنجیر شده است.
۶- روانکاری زنجیر ناکافی است.
۷- زنجیر و چرخ‌زنجیر دچار فرسایش شده‌اند.
8- برای افزایش طول عمر مکانیزم زنجیری چه باید کرد؟
برای این امر می بایست موارد زیر در خصوص دنده زنجیر رعایت شود:
1. شکل صحیح سردنده مطابق عکس هنگام ساخت رعایت شده باشد و سردنده تیزنباشد.
2. قطر دایره گام رعایت شود.
3. سوراخ دنده مرکز باشد.
4. دنده تاب نداشته باشد.
5. در مکانیزم های زنجیری معمولا اگر دنده سختکاری شده باشد عمر دنده دو تا سه برابر عمر زنجیر می باشد. دقت شود که میزان سختکاری دنده به حدی نباشد که دنده را شکننده کند و همچنین به علت سختی زیاد باعث آسیب به زنجیر شود.
6. دنده ها پس از فرسایش معمولا به صورت قلابی در می آیند که آن زمان نیاز به تعویض خواهند داشت.
7. جنس های متداول که در بازار جهت ساخت دنده زنجیر استفاده می شوند عبارتند از: st37-st52-ck45-M040
9- چرا زنجیر روی دنده زنجیر سوار نمی شود؟
برخی از دلایل به شرح زیر است:
1- گام دنده زنجیر بر اساس گام زنجیر نیست.
2- صفحه دنده زنجیر تاب دارد.
3- سوراخ مرکز دنده زنجیر در مرکز قرار نگرفته است.
4- گودی های دنده زنجیر از جرم پر شده اند.
5- زنجیر فرسوده شده است و دچار افزایش طول شده است در نتیجه سطح درگیری دنده زنجیر در نوک دنده ها خواهد بود.
6- دنده زنجیر فرسوده شده و سردنده از بین رفته است.
7- رگلاژ زنجیر بصورت صحیح انجام نشده است و زنجیر بیش از حد مجاز شل می باشد.
8- تعداد دندانه درگیر دنده زنجیر با زنجیر در محل پیچش به اندازه کافی نیست.
10- روغن مناسب برای زنجیر
در جدول زیر روغن مناسب برای زنجیرهای صنعتی با توجه به دو پارامتر دمای محیط و شماره زنجیر آمده است:
| شماره زنجیر | دمای محیط | |||
| -10-0◦C | 0-40◦C | 40-50◦C | 50-60◦C | |
| سایز 50 و کوچکتر | SAE 10 | SAE 20 | SAE 30 | SAE 40 |
| سایز 60 و 80 | SAE 20 | SAE 30 | SAE 40 | SAE 50 |
| سایز 100 | SAE 20 | SAE 30 | SAE 40 | SAE 50 |
| سایز 120 و بزرگتر | SAE 30 | SAE 40 | SAE 50 | SAE 50 |
SAE چیست؟
انجمن مهندسین خودرو SAE (Society of Automotive Engineers) یکی از مهمترین طبقه بندیهای جهانی را برای گرانروی یا ویسکوزیته روغن مشخص کرده که به اختصار SAE به همراه شماره مربوطه در جدول آورده می شود. ویسکوزیته یا گرانروی مهمترین ویژگی روغن است که جهت کاربری های مختلف در نظر گرفته می شود.
دلیل روغنکاری:
روغن اجزا مختلف زنجیر را روانکاری کرده و باعث کاهش اصطکاک و فرسایش بین آنها می شود. همچنین باعث کاهش گرم شدن و سروصدای زنجیر می گردد.
11- روش های روغنکاری زنجیر
1. روغنکاری دستی
اولین و راحت ترین روش برای روغنکاری استفاده از روغندان یا برس است. در این روش روغن توسط روغندان و یا برس در فواصل بین پین ها و دیواره ی آن قرار می گیرد. این عمل می بایست هر 8 ساعت یا هر زمان که نیاز بود انجام پذیرد تا از خشک شدن پین ها و بوش ها جلوگیری شود.
2. روغنکاری قطره ای
در این روش روغنکاری به صورت قطره ای انجام می شود. به این صورت که یک مخزن ساده، روغن را به صورت قطره ای می چکاند .هر مقطع زنجیر بطور معمول 5 تا 20 قطره روغن را در هر دقیقه دریافت می کند. باید توجه داشت که میزان روغن با بالا رفتن سرعت حرکت زنجیر افزایش می یابد!
3. روغنکاری در حمام روغن
در این روش زنجیر در یک پوشش حاوی روغن قرار میگیرد که عمق روغن در آن می بایست 6 تا 12 میلیمتر باشد. باید توجه داشت که اگر عمق روغن کمتر باشد، تحت تاثیر گرمای تولید شده قرار می گیرد.
4. روغنکاری توسط پمپ
در این روش از یک پمپ برای به گردش درآوردن روغن خنک شده استفاده می شود. مقدار روغنی که در هر نازل ریخته می شود مقدار ثابتی است و به ازای هر ردیف از پلیت های زنجیر یک نازل برای ریختن روغن در نظر گرفته می شود.
5. روغنکاری با Slinger disc
با قرار دادن Slinger disc درون محوطه روغن، روغن روی زنجیر پاشیده می شود. سرعت محیطی باید حداقل 200m/min باشد. برای زنجیرهایی که عرض بیشتر از 125 میلیمتر دارند باید در هر دو سمت Slinger disc نصب شود. توجه شود که عمق روغن باید بین 12 تا 25 میلیمتر باشد و زنجیر نباید درون روغن قرار گیرد.
